Euskal Herriko hiriak

Ver mapa más grande

Euskal Herrik

Ms

erdi aroko bi arte motak

Bi arte mota daude:Romanikoa eta Gotikoa
Arte erromanikoa 5.mendetik 7.menderarte gertatu zen,eta arte gotikoa 8.mendetik 15.menderarte.

Elizaren parteak:absidea,zutabeak,gangak,hormak,arkuak,oinplanoa,atea...

eliza bateko zutabe bateko hiru parteak:oinarria,fustea eta kapitela dira

Feudalismoa

Feudalismoa pertsonen arteko menpekotasun-harremanetan oinarritutako gizarte sistema da.Fudalismoan botere gehien daukana erregea da,gero jauntxoak,nobleak, eleiz gizonak,artizauak, nekazariak eta azkenik esklabuak dira.
Nobleak eta eleiz gizonak lurraren jabe zirenak ziren.Torneoak baita zeuden, bi zaldunen arteko borrokak ziren,zaldi gainean,lantzaz eta armaduraz.
Merkataritza-zirkuituetan hiribilduak sortu ziren,bilbo balmaseda eta portugalete bizkaiko hiru ziren.
(Idoia,Lorea eta Uxue)

Islama

Islama VII.mendean sortu zen erlijio berri bat, Mahomak sortu zuen 613.urtean.
Korana islamaren liburu santua da.Islama Afrikako iparraldera, Espaniara eta Ekialde Hurbilera hedatu zen.Musulmanen mailarik altuena duenak kalifa da.Musulmanentzat aro berri bat hasten da, Mahomak Mekatik Medinara alde egitan zuenean.Musulmanak Hegoaldetik sartu ziren 711.urtean. Geroago kristauak birkonkistari ekin zioten, eta musulmanak 800 urte egon ziren penintsulan.Hartzen zituzten lurraldeei al-andaluz deitzen zioten.Bizitzan behin musulmanen erromesaldiara joan behar dute, mekara da, Mahoma jaio baitzen.Musulmanen eraikin miresgarriena mezkita da.
(Idoia,Lorea eta Uxue)

ihauterietarako lantxoa

Zuen blogak irakurrita hemen duzue galdera batzuk test modukoak,
http://cid-23903d5c6189f497.skydrive.live.com/self.aspx/P%c3%bablico/galderak.doc
zabaldu artxiboa, gorde zuen ordenagailuan, astean zehar betetzen joan (azpimarratuz erantzun egokiak) eta gero bidali andoni.goiriena@gmail.com eta zuzenduta jasoko duzue zuen korreoan edo blogean.

Zer izan ziren bandokideen arteko gerrak?

Europa krisi ekonomiko izugarria geratu zen. Konponbiderik ez zuenez, errazena akukeratu zuten, indarkeria. Horren ondorioz segurtasunik gabeko sasoi luzea hasi zen. Jauntxoek nekazariei, elizgizonei lapurtzen zieten. Familia-burua ziren nobleek euren senide guztien, hau da, leinuaren babesa zuten. Euskal Herrian, ordea leinuak bi bando handitan elkartu ziren: oinaztarrak eta ganboatarrak. Bandokideak dorretxeetan bizi ziren.
Eraikin garatuenek kanpoko harresiak zituzten. Dorretxe eta gaztelu batzuen artean, ezagunak ditugu Muñatones (Muskiz), Martiartu (Erandio) eta leinu horretako ordezkari ospetsuena Lope Garcia de Salazar izan zen (1399-1476).
XV.mendeko azken herenean, krisi ekonomikoa amaitu egin zenez, indarkeria ere desagertu egin zen. Hemendik aurrera aro modernoa hasten da.

Erromesaldiak

Izpiritu erlijiosoaren eta Jainkoaren graziaren bilaketaren ondorioz, sinestunek bidaia luzeak egiten zituzten leku santuetara, Jainkoarenganako maitasuna erakutsi nahian. Hona hemen Erdi Aroko hiru bide: Compostelako Santiago, Jerusalem eta Meka.
Santiago bidea VIII.mendean sortu zen, Santiago apostolua, Jesukristoren ikasleetako bat Compostelako Santiagon (Galizian) lurperatuta zegoela zabaldu zenean.
Erromesak galtzada erromatar zaharraren trazatua jarraitzen zuten. Bertan, jateko eta lan egiteko aukera eskaintzen zieten herriak aukeratzen zituzten.
Erromesaldiko ibilbideetan ostatuak, ospitaleak, bentak, elizak… eraiki zituztenez ibilbide kultural bihurtu ziren.
Beste bide bat, kristauena ere, Jerusalemerakoa da, bertan Jesus hil zutelako. Gaur egungo Israel/Palestina dagoen lekuan.
Musulman erromesaldia Mekara da (Arabia penintsulan dago), bertan Mahoma jaio baitzen. Musulmanen liburuak, Koranak, gutxienez erromesaldia bizitzan behin egin behar dutela dio.(Lorea,Uxue eta Idoia)

Nola egiten ziren liburuak?

XV.mendean papera nagusitu zen arte, pergaminoa erabiltzen zen.
Pergaminoa, zenbait motatako larruak garbituz egiten zen. Idazteko, luma eta tinta erabiltzen zen. Luma, antzar handiena izan ohi zen. Antzarrari kendutakoan, uretan sartzen zen biguntzeko. Gero, harea beroaz lehortu eta zorroztu egiten zen. Tinta, mineralak edo begetalak izan ohi ziren. Idazten hasi aurretik, berunezko arkatzez marratzen zuten pergaminoa marrari jarraitu ahal izateko. (Lorea,Uxue,Idoia)

Monasterioak kulturaren basbeslukuak izan ziren bertan, eskuz idatzitako gauzak kopiatu eta irudiz egiten ziren. Mongeek ospe handia lortu zuten jainkoaren ordezkariak zirelako eta ezagutza handia zutelako. Biztaleak eliza xumeen inguruan pilatu ziren, geroxeago XIII. eta XIV. mendeeten borrokatu ziren eta derretxeak eraiki zituaten nobleak.
(Lorea,Uxue eta Idoia)

Nola ehorzten zituzten hildakoak?

Erdi Aroan asmatu zen orain arte erabili dugun lurperatzearen teknika baina jauntxoen hilobiak ez ziren lurpean egoten, apaindutako kaxa handietan gordetzen baitziren haien gorpuak.
Erdi Aroan, kristautasuna izan zen nagusi. Aurreko tradizioko sinboloak ere azaltzen dira Erdi Aroko hilobietan. Beraz, argi eta garbi dago kristautasunaren kultura astiro-astiro zabaldu zela.(Lorea, Uxue eta Idoia)

Imperio erromatarra desagertu ostean, ekonomia, gizarte eta kultura arloko atzerakuntza handi -handia izan zen lurralde osoan.
Musulmanek penintsula inbaditu zuten, eta elizak eta zentro erligiosoak sorzen hasi ziren. Hegoaldetik sartu ziren, gehiengoak berbereak. Ondoren toki berdinetik alde egin behar izan zuten.
(Lorea,Uxue eta Idoia)

5.mendean inperio erromatara erori zen eta Europa zatitzen hasi zen.

Inperio erromatarra desagertu ostean, ekonomia, gizarte eta kultura arloko atzerakuntza handi-handia izan zen lurralde osoan.

Musulmanek penintsula inbaditu zuten, hegoaldetik sartu ziren. Sartu ziren tokitik alde egin behar izan zuten.(Lorea,Uxue eta Idoia)

Zer da erdi aroa?

V.mendean imperio erromatarra erori ondoren hasi eta XV.mendean, hau da, 1492.urtean Cristóbal Colon Amerikara iritsi zenean amaitu arteko garaia da. Erdi aroa kultur pobreziaren sinonimoa zen eta esan daiteke baita denbora iluntsua izan zela.Gaur egun gerra-egoerak deskribatzeko "Erdi arokok" direla esaten dute.
Erdi aroaren hasieran barbaroak herri batzuk konkistatu zituzten,bisigodoak iberiar penintsulan sartu eta bertan nagusi egin zien.
Nafarroako erresuma 824.urtean sortu zen,Iruñaren inguruan.Eta Eneko Aritza izan zen Nafarroako lehen erregea.

Erdi aroa hiru etapa nagusietan zatitzen da:

-Goiz Erdi aroa(V.mendetik X.mendera)
-Tarteko Erdi aroa(XI.mendetik XIII.mendere)
-Berant Erdi aroa(XIV.mendetik XV.mendera)
(Lorea, Uxue eta Idoia)